Prelekcja Marcina Kolonki - "Górskie Obserwatoria Astronomiczne".

W tarnowskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego gościliśmy znakomitego naukowca z Krakowa Marcina Kolonkę. Tematem przewodnim prelekcji były "Górskie obserwatoria astronomiczne", którą opracowali wspólnie Marcin Kolonko i Nikodem Frodyma. Podczas wykładu zawierającego pojęcia z dziedziny fizyki i astronomii, mogliśmy zaczerpnąć wiedzę o świecie, który fascynował kultury prehistoryczne. Marcin odniósł się do Indian, którzy wybierali obserwatorów z doskonałym wzrokiem, sprawdzając ich w ciekawy sposób, otóż, mieli zaobserwować planetę Wenus, jeżeli dostrzegł wybraniec kształt sierpa, oznaczało to, że posiada predyspozycje do wykonywania tego zawodu. Na przestrzeni lat powstawały nowe obserwatoria astronomiczne w Polsce i na świecie. Znane w naszym kraju jest Obserwatorium Astronomiczne im. Tadeusza Banachiewicza na Lubomirze. Członkowie tarnowskiego Oddziału znają to miejsce, gdyż bywa celem wielu naszych wycieczek. Profesor Banachiewicz wpadł na pomysł, by wybudować obserwatorium w niewielkiej odległości od Krakowa o odpowiedniej wysokości oraz w dobrych warunkach obserwacyjnych. Wybór padł na Lubomir (904 m. n.p.m.).

17.09.2014 - "Górskie Obserwatoria Astronomiczne" - (fot. Przemysław Klesiewicz)

Astronomowie zmienili nazwę wierzchołka góry z Łysiny na Lubomir, w dowód wdzięczności dla księcia Kazimierza Lubomirskiego za przekazanie 10 ha swojego lasu na szczycie, pod budowę stacji dla Narodowego Instytutu Astronomicznego. Prace badawcze obejmują wizualne pomiary jasności gwiazd zmiennych zaćmieniowych, zakrycia gwiazd przez Księżyc, szukanie komet czy obserwacje meteorologiczne. Stacja zyskała rozgłos dzięki odkryciu przez dr Lucjana Orkisza komety w 1925 roku, za które otrzymał medal od Astronomical Socjety of Pacyfic. Drugą kometę odkrył w 1936 roku Władysław Lis. Jako że obserwacji tej komety dokonało jednocześnie trzech różnych obserwatorów na świecie od ich nazwisk zyskała swą nazwę - Kaho-Kozik-Lis. W 1944 roku obserwatorium zostało spalone przez Niemców. Podczas działań naziści odrąbali siekierami lunetę, którą 19.IX.1944 roku zwrócili Obserwatorium Krakowskiemu. Kolejnym obserwatorium, które poznaliśmy podczas prelekcji, był „Biały Słoń” na Popie Iwanie - polskie obserwatorium położone w Czarnohorze. W 1938 roku zakończono budowę obserwatorium Uniwersytetu Warszawskiego w Karpatach Wschodnich. Wyposażone w nowoczesny sprzęt, położone na wysokości 2020 m. n.p.m., pełniło funkcje obserwatorium astronomicznego i meteorologicznego, głównie dla celów lotnictwa.

17.09.2014 - "Górskie Obserwatoria Astronomiczne" - (fot. Przemysław Klesiewicz)

Kolejnym obiektem przedstawionym nam przez Marcina było Obserwatorium na Suhorze, leżące na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, stanowiące placówkę badawczą Katedry Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Powstało w 1987 roku i pełni funkcje obserwacji zmian blasku gwiazd zmiennych. Profesjonalne obserwatoria w Polsce znajdują się w Krakowie, Olsztynie, Poznaniu, na Suhorze, w Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, Zielonej Górze, na Lubomirze i w Chorzowie/Katowicach. Marcin Kolonko przedstawił nam również obserwatoria znajdujące się w Europie i na świecie. Jednym z nich, było obserwatorium położone na Wyspach Kanaryjskich La Palma Roque de los Muchachos. Znajduje się ono na wysokości 2396 m. n.p.m. i wyposażone jest w najlepsze urządzenia astronomiczne na świecie, między innymi w zaawansowany system optyki adaptacyjnej. Podczas tej kosmicznej wyprawy w świat astronomii, mogliśmy poznać schemat budowy teleskopu, odkrycia znanych naukowców z Polski i świata. Jedną z postaci wartą przypomnienia, była amerykańska astronomka Henrietta Swan Leavitt, która w 1912 roku odkryła zależność między okresem zmian jasności, a jasnością absolutną od Ziemi gwiazd zmiennych, zwanych cefeidami.

17.09.2014 - "Górskie Obserwatoria Astronomiczne" - (fot. Przemysław Klesiewicz)

Dzięki temu, astronomowie mogli sięgnąć w głąb Wszechświata. Zaproszony gość wspomniał uczestnikom prelekcji, że każdy z nas może prowadzić swoje własne obserwacje. Wielu odkryć dokonali pasjonaci amatorzy. Szkoły, które zatrudniają nauczycieli z pasją, mogą uczestniczyć w wielu programach naukowych, które prowadzone są na całym świecie.
Dziękujemy koledze z Oddziału w Krakowie, który przyjechał ze swoją stricte naukową prelekcją, przedstawiając nam w pigułce świat astronomii. Drzeworyt Camille’a Flammariona przedstawiający klęczącego człowieka z wysuniętą głową przez sklepienie niebieskie, ukazuje odwieczne pragnienie obserwacji nieba przez człowieka. Swoją prelekcją Marcin Kolonko wzbudził w nas ciekawość, by wykorzystać fenomen oglądania gwiazd przez ludzkie oko, gdyż nasza zdolność widzenia stereoskopowego działa w zasięgu około 10 m. Chcąc dostrzec gwiazdy, które są pierwszoplanowymi obiektami i poznać inne zjawiska zachodzące na niebie, które są niewidoczne dla ludzkiego oka, warto wybrać się do jednego z profesjonalnych obserwatoriów górskich. Podwaliny wiedzy o nich uzyskaliśmy dzięki staraniom Marcina Kolonki. Dziękujemy.

Kinga Buras

17.09.2014 - "Górskie Obserwatoria Astronomiczne" - (fot. Przemysław Klesiewicz)